Czy to już anoreksja? Kiedy odchudzanie przestaje być zdrowe, a zaczyna śmiertelne. Część 1.

„Ale Ty jesteś chuda, jesz coś w ogóle dziecko?!” – to zdanie jest dla mnie kotwicą w anoreksji. Rozkładając je wyraz po wyrazie mogę się przyczepić do każdego poza „ale” i „w”. To zdanie duża część chorych w swoim życiu usłyszała, a Ci którzy nie, mieli szczęście, że ich bliscy potrafili ugryźć się w język. Dlaczego tak bardzo irytuje mnie to zdanie? Wszystko po kolei.

Anoreksja, czym jest i co ma wspólnego z gruźlicą?

Anoreksja, jadłowstręt psychiczny czy z greki an (brak, pozbawienie) i orexis (apetyt, łaknienie), czyli w prostym tłumaczeniu brak łaknienia/awersja do jedzenia. Na definicji prostota się kończy. Po pierwsze – to jednostka chorobowa, więc nie jest to zwyczajne „nie jestem głodna, ponieważ zjadłam duży obiad”. Po drugie – zaburzenie odżywiania, czyli jak już wiemy z poprzedniego wpisu, nieprawidłowość w przyjmowaniu pożywienia. Po trzecie – z definicji to zespół psychosomatyczny cechujący się dążeniem do utraty masy ciała poniżej normy należnej do wieku i wzrostu. Taka definicja kreowała się latami, a pierwsza osoba, która opisała przypadek anoreksji był w 1687 roku angielski lekarz Morton, choć wtedy myślał, że ma do czynienia z odmianą gruźlicy. Zaburzeniu temu towarzyszyły utrata apetytu, zanik miesiączki, zaparcia, nadmierna aktywność fizyczna oraz całkowity brak poczucia choroby. Czy to brzmi znajomo?

Warto przeczytać Zaburzenia odżywiania – czy dotyczą i mnie? Od czego zacząć i u kogo szukać pomocy?

Anoreksja, jakich wskazówek szukać do diagnozy?

Oficjalną diagnozę postawić może jedynie lekarz psychiatra, ale czy dopóki lekarz nie stwierdzi złamania nogi, to noga nie jest złamana? Mamy szereg objawów, przy których powinna zapalić nam się ostrzegawcza lampka i dlatego nawet gdy sami na anoreksję nie chorujemy, nasza wiedza może uratować kogoś bliskiego. Bądźmy wrażliwi, gdy kogoś obok nas cechuje:

  • nadmierna koncentracja na własnej masie ciała i wyglądzie, wręcz stawianie szczupłej sylwetki jako najważniejszego celu życiowego
  • utrata masy ciała poniżej wartości uznawanych za oczekiwane przy danym wzroście i wieku
  • spadek masy ciała lub u osób w wieku dojrzewania zatrzymanie jej przyrostu, jest wynikiem ograniczania ilości i rodzaju spożywanych pokarmów i/lub stosowania innych sposobów odchudzania. Nie będę tworzyć ich listy, ponieważ to nie powinno stanowić żadnej inspiracji.
  • Nagła zmiana stylu odżywiania, wybór diety eliminującej produkty „tuczące” lub wiele innych pod pretekstem ich szkodliwości lub złego samopoczucia
  • Realizacja celu pomimo skrajnego wyniszczenia, braku energii, zawrotów głowy czy innych niedogodności

Czy w tym momencie wydaje Ci się, że przegapienie takich symptomów jest niemożliwe i chorym na anoreksję da się pomóc zanim pojawią się poważne konsekwencje zdrowotne? Zrób więc test na sobie i odpowiedz szczerze na pytania:

  • Czy nigdy nie chciałaś(-eś) i nie wspomniałaś(-eś) komukolwiek, że chcesz schudnąć?
  • Jaką utratę masy ciała uważasz, że udałoby Ci się zauważyć?
  • Czy znasz kogoś, kto stosuje dietę wegetariańską, bezlaktozową, bezglutenową lub ogranicza słodycze?
  • Czy wiesz, ile posiłków i jakiej kaloryczności spożywa Twoja/Twój najlepszy znajoma/znajomy?
  • Czy wiesz jakie leki, suplementy diety, preparaty multiwitaminowe czy herbatki ziołowe pije Twoja/Twój znajoma/znajomy?

To jak, nadal uważasz, że masz radar na jadłowstręt psychiczny?

Anoreksja, czy to częste zaburzenie odżywiania?

Zacznij od pytania do samej(-go) siebie, znasz osobę chorą na anoreksję lub z Twoich ust padło kiedykolwiek takie podejrzenie? Prawdopodobnie kojarzysz osoby o niskiej masie ciała, ale nie u wszystkich z nich jest to objaw jadłowstrętu psychicznego, a nawet żadnej innej choroby. Musimy też wziąć poprawkę na to, gdzie żyjemy, ponieważ ciężej zbadać częstotliwość występowania zaburzeń odżywiania wśród osób, którym najzwyczajniej tego pożywienia każdego dnia brakuje. Przekładając własne doświadczenia i pamiętając w jak uprzywilejowanym miejscu świata żyjemy, dane mówią, że ryzyko zachorowania wynosi będąc kobietą około 4%, a mężczyzną 0,2-0,3% [1]. Liczby nic Ci nie mówią? Zapamiętaj więc proszę, że jest to najczęściej występujące zaburzenie odżywiania. Według informacji, jeżeli na przestrzeni lat szkolnych przebywałeś w grupie około 100 kobiet (np. liceum, gdzie w jednym roczniku na 6 klas po średnio 32 osoby, a połowę stanowiły kobiety, czyli około 96 kobiet) to 4 z nich statystycznie chorowały na anoreksję.

Może cię zainteresować Śledzik nawyków, czyli wypływamy z tematem nawyków żywieniowych

Anoreksja, czy to choroba nastolatków?

Jak to jest, czy anoreksja rzeczywiście powinna być skojarzona z wiekiem dziecięcym? Przyjmując, że dziecko w świetle prawa to osoba do ukończenia 18 r.ż., to rzeczywiście obejmuje większość zdiagnozowanych przypadków [2] [3]. Anoreksja nie ma jednak górnej ani dolnej granicy, a co smucące – ta dolna cały czas się obniża. W 1995 roku większość przypadków szczyt zachorowań przypadał na 16-19 rok życia, ale już 15 lat później, w 2010 roku spadł do 12-15 r.ż. [4]. Czy to już dolna granica? Niestety, do lekarzy trafiają rodzice z dziećmi w wieku 10, 8 czy 7 lat [5]. Mówimy o przypadkach zdiagnozowanych, nie tych opartych na opiniach rodziców, nazywających swoje pociechy „niejadkami”.

Anoreksja, czy znamy przyczynę?

Gdyby „jesz coś w ogóle” mówiło o przyczynie powstawania anoreksji, wszystko byłoby prostsze. Przecież skoro nie je, to może wystarczy podać coś na apetyt? A może głodu nie czuje? Pewnie wybrzydza, bo nie smakuje. Prawda jest jednak bardziej skomplikowana, a profesjonalnie przyczynę nazywa się „wieloczynnikową”. Te wiele czynników to indywidualne, jak osobowość; biologiczne, w tym genetyczne; rodzinne czy społeczno-kulturowe. Darujmy sobie te biologiczne, ponieważ samodzielnie nie stwierdzimy zaburzeń w układzie dopaminergicznym, prawda? Skupmy się na pozostałych, które znacznie łatwiej wychwycić własnym okiem. Poniżej tylko kilka przykładów z każdej grupy, każdy chory ma swoja historię.

  • Czynniki indywidualne: perfekcjonizm, uległość, niska samoocena, silna potrzeba osiągnięć, problemy w rozpoznawaniu, nazywaniu czy okazywaniu uczuć, wysoki poziom tłumionej agresji czy poczucie nieefektywności
  • Czynniki rodzinne: stres związany z wydarzeniami losowymi czy życiem rodziny, brak pozwolenia na złość i agresję, unikanie konfliktów, nadopiekuńczość rodzica, zatarcie granic międzypokoleniowych, małżeństwo oparte na rodzicielstwie czy konflikty małżeńskie
  • Czynniki społeczno-kulturowe: idealizowanie szczupłej sylwetki w mediach i grupie rówieśniczej, utożsamianie sukcesu z wyglądem, kariera zawodowa związana z wyglądem czy kontrolą masy ciała (balet, modeling, akrobatyka, gimnastyka), wysokie oczekiwania społeczne wobec kobiet.

Anoreksja, kto i w jaki sposób diagnozuje?

Diagnoza zapada wraz z rozpoznaniem lekarza psychiatry, także bądźmy skromni przy wystawianiu swoich opinii bez kompetencji. Na oficjalną diagnozę jadłowstrętu psychicznego w warunkach gabinetowych używa się klasyfikacji ICD-11, natomiast do celów naukowych klasyfikacji DSM V. Skupimy się teraz na tych pierwszych, bo to z nimi spotykają się chorzy w Polsce [6].

  • Znacząco niska masa ciała w stosunku do wzrostu, wieku, rozwoju lub indywidualnej historii masy ciała. Powszechnie stosowane narzędzie do oceny to wskaźnik masy ciała (BMI), którego wynik u dorosłych w momencie rozpoznania wynosi poniżej 18,5 kg/m2, a u dzieci i nastolatków poniżej 5. centyla. Gwałtowna utrata masy ciała może zastąpić kryterium niskiej masy ciała. U dzieci i nastolatków możliwe jest również rozpoznanie w momencie braku lub ograniczenia przyrostu masy ciała indywidualnie przewidywanej dla danej osoby.
  • Niska masa ciała nie wynika z przyczyn medycznych czy braku dostępności pożywienia.
  • Utrzymujący się schemat restrykcyjnego jedzenia lub innych zachowań mających na celu osiągnięcie lub utrzymanie nieprawidłowo niskiej masy ciała, zazwyczaj połączone z ekstremalnie wysokim poziomem strachu przed przyrostem masy ciała. Postępowania mogą dotyczyć ograniczenia ilości przyjmowanie energii, głodzenia się, wyboru produktów niskokalorycznych, nadmiernie wolnego jedzenia małych ilości pokarmu, ukrywania lub wypluwania pożywienia oraz zachowań kompensacyjnych jak wywoływanie wymiotów, używanie leków przeczyszczających, diuretycznych, wykonywania lewatyw, lub w przypadku osób chorych na cukrzycę – pomijanie i/lub zmniejszanie dawek insuliny. Kompensacja może przyjmować również formę zwiększonego wysiłku fizycznego poprzez intensywne ćwiczenia, zwiększoną aktywność, celową ekspozycję na niskie temperatury czy przyjmowanie leków zwiększających wydatek energetyczny.
  • Nadmierna koncentracja masą lub kształtem ciała. Niska masa ciała jest przeceniana i staje się centralnym punktem regulacji samooceny lub masa i kształt ciała są postrzegane jako prawidłowe, a nawet nadmierne. Nadmierna koncentracja masą i/lub kształtem ciała, gdy nie zostanie wyrażona słownie, może przejawiać się częstym kontrolowaniem swojego odbicia w lustrze, monitorowania wymiarów ciała za pomocą miary i odbicia w lustrze, kontrolowania ilości przyjmowanej energii z pożywienia lub wyszukiwania informacji dotyczących redukcji masy ciała. Zachowania ekstremalne mogą dotyczyć odmowy posiadania luster w domu, dopasowanych i podkreślających kształt ciała ubrań lub odmowy uzyskania informacji o własnej masie ciała czy zakupu odzieży w danym rozmiarze.

W tej części o anoreksji to tyle, mamy już solidną bazę teoretyczną, opartą na najświeższych kryteriach rozpoznania i statystyce. Czeka nas jeszcze najtrudniejsza część – leczenie, rokowania i przede wszystkim profilaktyka.

[1] Smink FR, van Hoeken D, Hoek HW (August 2012). „Epidemiology of eating disorders: incidence, prevalence and mortality rates”. Current Psychiatry Reports. 14 (4): 406–414.

[2] Micali N, Martini MG, Thomas JJ et al. Lifetime and 12-month prevalence of eating disorders amongst
women in mid-life: a population-based study of diagnoses and risk factors. BMC Med. 2017;15(1):12.

[3] Petkova H, Simic M, Nicholls D et al. Incidence of anorexia nervosa in young people in the UK and
Ireland: a national surveillance study. BMJ Open. 2019;9(10):e027339.

[4] Steinhausen H.-C., Jensen C.M. Time trends in lifetime incidence rates of first-time diagnosed anorexia nervosa and bulimia nervosa across 16 years in a Danish nationwide psychiatric registry study. Int. J. Eat. Disord. 2015;48:845–850.

[5] Holland J., Hall N., Yeates D.G.R., Goldacre M. Trends in hospital admission rates for anorexia nervosa in Oxford (1968–2011) and England (1990–2011): Database studies. J. R. Soc. Med. 2016;109:59–66.

[6] https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f263852475

Dziękuję na dziś,
signature
Subscribe
Powiadom o
2 komentarzy
Inline Feedbacks
Zobacz wszystkie komentarze

[…] Warto przeczytać Czy to już anoreksja? Kiedy odchudzanie przestaje być zdrowe, a zaczyna śmiertelne. Część 1. […]

[…] Warto przeczytać Czy to już anoreksja? Kiedy odchudzanie przestaje być zdrowe, a zaczyna śmiertelne. Część 1. […]

Poprzedni
Zaburzenia odżywiania – czy dotyczą i mnie? Od czego zacząć i u kogo szukać pomocy?
Czy to już anoreksja? Kiedy odchudzanie przestaje być zdrowe, a zaczyna śmiertelne. Część 1.

2
0
Jestem ciekawa co myślisz, daj znać :)x